Setting
Surah Saba [Saba] in Kurdish
ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِى لَهُۥ مَا فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِى ٱلْأَرْضِ وَلَهُ ٱلْحَمْدُ فِى ٱلْءَاخِرَةِ ۚ وَهُوَ ٱلْحَكِيمُ ٱلْخَبِيرُ ﴿١﴾
سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، ههر ههمووی، ئهو خاوهنێتی، ستایش و سوپاس له قیامهتدا (له بهههشتدا) ههر پێشکهش بهو دهکرێت، ئهو (خوایه) زۆر داناو ئاگایه.
يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى ٱلْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا ۚ وَهُوَ ٱلرَّحِيمُ ٱلْغَفُورُ ﴿٢﴾
دهزانی چی دهچێ بهناخی زهویداو چیشی لێ دێته دهرهوه، چی له ئاسمان دێته خوارهوهو چیش پیایدا بهرزدهبێتهوه، ئهو زاته زۆر میهرهبان و لێخۆشبووه (بهنیسبهت ئیمانداران و تهوبهکارانهوه).
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لَا تَأْتِينَا ٱلسَّاعَةُ ۖ قُلْ بَلَىٰ وَرَبِّى لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَٰلِمِ ٱلْغَيْبِ ۖ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍۢ فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِى ٱلْأَرْضِ وَلَآ أَصْغَرُ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكْبَرُ إِلَّا فِى كِتَٰبٍۢ مُّبِينٍۢ ﴿٣﴾
ئهوهانهی کافرو حهقپۆشن دهڵێن: قیامهت ههر نایهت و نامانگاتێ، (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: (وانیه) ئهرێ!! سوێند به پهروهردگارم ههر یهخهتان دهگرێت (چونکه ئهو زاته) زانایه به نهێنی و شاراوهکان و (ههر خۆی دهزانێ کهی بهرپای دهکات)، بهقهدهر ئهتۆمێك له ئاسمانهکان و زهویدا ناتوانێتلهو پهنهان بێت، وه لهوهش بچووکتر بێت یان گهورهتر (چونکه ههموو شتێك) له کتێبی تایبهتیدا ڕوون و ئاشکرایه (لوح المحفوظ)دا که وهك دهسگایهکی کۆمپیوتهری وایه، ههموو شتێك تۆماره).
لِّيَجْزِىَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَعَمِلُوا۟ ٱلصَّٰلِحَٰتِ ۚ أُو۟لَٰٓئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌۭ وَرِزْقٌۭ كَرِيمٌۭ ﴿٤﴾
ئهمهش بۆ ئهوهی پاداشتی ئهوانه بداتهوه که باوهڕیان هێناوه و کردهوهی چاك ئهنجام دهدهن، ههر بۆ ئهوانیش لێخۆشبوون و ڕزق و ڕۆزوی ناسك و نازدار (له بهههشتی بهریندا) بۆیان ئامادهیه.
وَٱلَّذِينَ سَعَوْ فِىٓ ءَايَٰتِنَا مُعَٰجِزِينَ أُو۟لَٰٓئِكَ لَهُمْ عَذَابٌۭ مِّن رِّجْزٍ أَلِيمٌۭ ﴿٥﴾
ئهوانهش که ههوڵ و کۆشش دهدهن تا بهربهست دروست بکهن له ڕێگهی پهیامی ئێمهداو خهڵکی وێڵ دهکهن له بهرنامهی ئێمه، ئهوانه سزاو تۆڵهیهکی زۆر بهئێش و پڕ ئازاریان بۆ ئامادهیه.
وَيَرَى ٱلَّذِينَ أُوتُوا۟ ٱلْعِلْمَ ٱلَّذِىٓ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ ٱلْحَقَّ وَيَهْدِىٓ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلْعَزِيزِ ٱلْحَمِيدِ ﴿٦﴾
ئهوانهی که زانستی و زانیاریان ههیه (چ زانستییه ئایینیهکان وهك گاوڕو جوو یان ئهوانهی ڕۆدهچن لهزانستیه مادییهکانا) چاك دهزانن که ئهوهی لهلایهن پهروهردگارتهوه بۆت ڕهوانهکراوه حهق و ڕاستهقینهیه، هیدایهتبهخشهو ڕێنمونی بهخشه بۆ ڕێبازی پهروهردگاری خاوهن دهسهڵات و شایهستهی سوپاس و ستایش.
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلَىٰ رَجُلٍۢ يُنَبِّئُكُمْ إِذَا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمْ لَفِى خَلْقٍۢ جَدِيدٍ ﴿٧﴾
بێ بڕواکان (بهگاڵتهپێکردنهوه) دهڵێن: ئایا پیاوێکتان پێبناسێنین که ههواڵتان دهداتێ، که کاتێك پارچه پارچه بوون و ههلا ههلا بوون له توێی خاکدا، ئێوه سهرلهنوێ دروستدهکرێنهوه!!.
أَفْتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَم بِهِۦ جِنَّةٌۢ ۗ بَلِ ٱلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِٱلْءَاخِرَةِ فِى ٱلْعَذَابِ وَٱلضَّلَٰلِ ٱلْبَعِيدِ ﴿٨﴾
ئایا درۆ بهدهم خواوه ههڵدهبهستی، یا شێت بووه؟! (نهخێر..!!) ئهوانهی که باوهڕیان به ڕۆژی دوایی و قیامهت نیه، له سزای سهختا دهبێ ژیان بهرنهسهر (چونکه لهدنیادا) زۆر گومڕاو سهرلێشێواوبوون.
أَفَلَمْ يَرَوْا۟ إِلَىٰ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلْأَرْضِ ۚ إِن نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ ٱلْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًۭا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ ۚ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَءَايَةًۭ لِّكُلِّ عَبْدٍۢ مُّنِيبٍۢ ﴿٩﴾
ئایا ئهوه نابینن چی دهوری داون له ئاسمانهکان و زهویدا، سهرنجی بهردهمیان نادهن؟! ئاوڕێك لو دواوه نادهنهوه؟! ئهگهر بمانهوێ له ناخی زهویدا نوقمیان دهکهین، یان پارچهیهکیان له ئاسمانهوه بهسهردا بهردهدهینهوه، ئا لهو تواناو دهسهڵاتدارییهدا نیشانهی ڕوون و ئاشکرا ههیه بۆ ههر بهندهیهك که دڵی لای خوا بێت و هۆشی لای ڕهزامهندی ئهوبێت.
۞ وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا دَاوُۥدَ مِنَّا فَضْلًۭا ۖ يَٰجِبَالُ أَوِّبِى مَعَهُۥ وَٱلطَّيْرَ ۖ وَأَلَنَّا لَهُ ٱلْحَدِيدَ ﴿١٠﴾
(ئێمه) ڕێزێك و بایهخێکی زۆرمان بهخشیوه به داود (فهرمانمان داوه که): ئهی کێوهکان و باڵندهکان (تهسبیحات و سرودی ستایشی) لهگهڵدا بڵێنهوه، ههروهها ئاسنیشمان بۆ نهرم کردووه (وهکو (معجزة)یهك تا پێداویستیهکانی به ئاسانی لێ دروست بکات).
أَنِ ٱعْمَلْ سَٰبِغَٰتٍۢ وَقَدِّرْ فِى ٱلسَّرْدِ ۖ وَٱعْمَلُوا۟ صَٰلِحًا ۖ إِنِّى بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌۭ ﴿١١﴾
(ههروهها فهرمانمان پێدا) که قهڵغانی دهرهدامان دروست بکات، ئهڵقهکانی بهڕێک و پێکی ڕێك بخات و له یهکیان تێههڵکێش بکات، (نه زۆر تهنك بێت و بهرگه نهگرێت، نه زۆر سهنگین بێت و ههڵگری بێزار بکات)، (ههروهها فهرمانمان پێ دان): کارو کردهوهی چاکه ئهنجام بدهن، دڵنیاشبن که من بینام به کارو کردهوهتان.
وَلِسُلَيْمَٰنَ ٱلرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌۭ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌۭ ۖ وَأَسَلْنَا لَهُۥ عَيْنَ ٱلْقِطْرِ ۖ وَمِنَ ٱلْجِنِّ مَن يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِۦ ۖ وَمَن يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ ٱلسَّعِيرِ ﴿١٢﴾
بۆ سولهیمانیش بامان خسته ژێر فهرمانیهوه، بهیانیان یهك مانگه ڕێ دهڕۆیشت و ئێواران یهك مانگه ڕێ دههاتهوه، کانی مسیشمان بۆ تواندهوه، له پهرییانیش ههندێکمان بۆ ڕاهێنا که لهبهردهستیدا کار بکهن به مۆڵهتی پهروهردگاری، جا ئهوهی له فهرمانی ئێمه دهرچێت سزای دۆزهخی پێ دهچێژێت.
يَعْمَلُونَ لَهُۥ مَا يَشَآءُ مِن مَّحَٰرِيبَ وَتَمَٰثِيلَ وَجِفَانٍۢ كَٱلْجَوَابِ وَقُدُورٍۢ رَّاسِيَٰتٍ ۚ ٱعْمَلُوٓا۟ ءَالَ دَاوُۥدَ شُكْرًۭا ۚ وَقَلِيلٌۭ مِّنْ عِبَادِىَ ٱلشَّكُورُ ﴿١٣﴾
سولهیمان ههرچی بویستایه، پهرییهکان بۆیان دروست دهکرد، له شوێنی خوا پهرستی و پهیکهرو حهوزو مهنجهڵی گهورهی بهجۆرێك که له جێگهی خۆی دامهزراوهو ناجوڵێت. ئهی نهوهو شوێنکهوتوانی داوود: ئێوه به کردارو گوفتار سوپاسگوزاربن، ههرچهنده کهمێك له بهندهکانم سوپاسگوزارن.
فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ ٱلْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَىٰ مَوْتِهِۦٓ إِلَّا دَآبَّةُ ٱلْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنسَأَتَهُۥ ۖ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ ٱلْجِنُّ أَن لَّوْ كَانُوا۟ يَعْلَمُونَ ٱلْغَيْبَ مَا لَبِثُوا۟ فِى ٱلْعَذَابِ ٱلْمُهِينِ ﴿١٤﴾
کاتێ که بریاری مردنی (سولهیمانماندا، پهرییهکان نهیانزانی که مردووه)، تا مۆرانه گۆچانهکهی کلۆر کرد، کاتێ که کهوت ئهوسا پهرییهکان بۆیان دهرکهوت که ئهگهر غهیب زان و نهێنیزان بوونانیه ئاوا له کارو فرمانی ناخۆشدا بهردهوام نهدهبوون، (ههر که زانیان سولهیمان وهفاتی کردووه دهستیان له کار ههڵدهگرت).
لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍۢ فِى مَسْكَنِهِمْ ءَايَةٌۭ ۖ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٍۢ وَشِمَالٍۢ ۖ كُلُوا۟ مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَٱشْكُرُوا۟ لَهُۥ ۚ بَلْدَةٌۭ طَيِّبَةٌۭ وَرَبٌّ غَفُورٌۭ ﴿١٥﴾
بهڕاستی بۆ خهڵکی سهبهء لهشوێنهواریاندا بهڵگهو نیشانهی (دهسهڵاتی خوا ههیه)، باخی زۆر گهورهلهلای ڕاست و چهپی ناوجهکهیاندا خهمڵی بوو، (مۆڵهت درابوون که): بخۆن لهڕزق و ڕۆزی پهروهردگارتان و سوپاسگوزاری بن، وڵاتێکی خۆش و ئاوهدان و پهروهردگارێکی لێخۆشبوو و لێبوردهتان ههیه.
فَأَعْرَضُوا۟ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ ٱلْعَرِمِ وَبَدَّلْنَٰهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَىْ أُكُلٍ خَمْطٍۢ وَأَثْلٍۢ وَشَىْءٍۢ مِّن سِدْرٍۢ قَلِيلٍۢ ﴿١٦﴾
(بهڵام ئهمان لهباتی شوکرانهبژێری و خواپهرهستی) پشتیان ههڵکردو (بهدهم بانگهوازی خواوهنهچوون)، ئێمهش لافاوێکی وێرانکهرمان بۆ ناردن، (کهباخ و بێستانی کاولکردن) لهجیاتی ئهو دوو باخهگهورهیهدوو باخی دڕکاوی بهروبووم تاڵ و درهختی بێبهرو کهمێك درهختی (سدر)یش کهبهروبوومێکی کهمی ههیه، پێمان بهخشین.
ذَٰلِكَ جَزَيْنَٰهُم بِمَا كَفَرُوا۟ ۖ وَهَلْ نُجَٰزِىٓ إِلَّا ٱلْكَفُورَ ﴿١٧﴾
(ئهو بارودۆخهی که بهسهریاندا هات) دهرئهنجامی بێئیمانی و کافرێتیاندا بوو، مهگهر ئێمه تۆڵه ههر له کافران ناسێنین؟!).
وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ ٱلْقُرَى ٱلَّتِى بَٰرَكْنَا فِيهَا قُرًۭى ظَٰهِرَةًۭ وَقَدَّرْنَا فِيهَا ٱلسَّيْرَ ۖ سِيرُوا۟ فِيهَا لَيَالِىَ وَأَيَّامًا ءَامِنِينَ ﴿١٨﴾
(لهوهودوا) ئێمه له نێوان ئهوان و ئهو شوێنهدا که بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاندبوون دێهات و ئاوهدانی ئاشکرا ههبوون، که بهبێ ماندوبوون ئهو سهفهرانهیان دهکرد له نێوان شام و یهمهندا) ماوهی نێوان دێهاتهکانیان دهبڕی به ئاسانی و بێ ماندوبوون، وه (پێمان وتبوون، ده سهفهرو بازرگانی بکهن)، بڕۆن چهندهها شهو و ڕۆژ بێ ئهوهی هیچ ترس و بیمتان ههبێت.
فَقَالُوا۟ رَبَّنَا بَٰعِدْ بَيْنَ أَسْفَارِنَا وَظَلَمُوٓا۟ أَنفُسَهُمْ فَجَعَلْنَٰهُمْ أَحَادِيثَ وَمَزَّقْنَٰهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ ۚ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَءَايَٰتٍۢ لِّكُلِّ صَبَّارٍۢ شَكُورٍۢ ﴿١٩﴾
(کهچی لهو نازو نیعمهتهش بێزار بوونو) وتیان: پهروهدگارا نێوانی ڕێگهو سهفهرهکانمان لهیهك دوور بخهرهوه، (بهم داخوازییهیان) ستهمیان له خۆیان کرد ئێمهش کردمانن به داستان و باسی سهرزاری خهڵکی، وه پاجه پارچهمان کردن، بهڕاستی ئا لهو)ڕووداو حاڵهتانهدا) بهڵگهو نیشانهی تهواو ههیه بۆ کهسانێك که خۆگربن لهکاتی ناخۆشی و تهنگانهدا، وه سوپاسگوزاربن له کاتی خۆشیدا (وه ههوڵ بدهن وهکو ئهو قهومه نالهباره بیانووگره نهبن).
وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُۥ فَٱتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًۭا مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ ﴿٢٠﴾
له ڕاستیدا گومانی شیتان بهڕاست دهرچوو بهرامبهر ئهو جۆره کهسانه (که وتبووی: دهبینی زۆربهی خهڵکی سوپاسگوزار نابن) بێ پهروا شوێنی کهوتن، جگه له دهستهیهك له بڕواداران.
وَمَا كَانَ لَهُۥ عَلَيْهِم مِّن سُلْطَٰنٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يُؤْمِنُ بِٱلْءَاخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِى شَكٍّۢ ۗ وَرَبُّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ حَفِيظٌۭ ﴿٢١﴾
جا وهنهبێ (ئیبلس) هیچ دهسهڵاتێکی بهسهریاندا بێت، بهڵکو ئێمه (ویستومانه) که کێ باوهڕی بهقیامهت و ڕۆژی دوایی ههیهو کێش لهشك و گوماندایه دهربکهوێت، (دڵنیابه ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) کهپهرهردگاری تۆ ئاگادارو چاودێره بهسهر ههموو شتێکداو هیچ شتێکی لێ بزر نابێت.
قُلِ ٱدْعُوا۟ ٱلَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ ۖ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍۢ فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِى ٱلْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِن شِرْكٍۢ وَمَا لَهُۥ مِنْهُم مِّن ظَهِيرٍۢ ﴿٢٢﴾
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم به هاوهڵپهرستان) بڵێ: با هاناو هاوار ببهن بۆ ئهو شتانهی که لهجیاتی خوا (دهیانپهرستن)!! (ئهوانه) خاوهنی بچوکتر له ئهتۆمێك نین نه له ئاسمانهکان، نه له زهویدا، وههیچ هاوبهشی و هاوکاریهکیشیان نیه تیایاندا، دهسهڵاتی هیچ پشتیوانی و یارمهتیهکیشیان نیه.
وَلَا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ عِندَهُۥٓ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُۥ ۚ حَتَّىٰٓ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا۟ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ ۖ قَالُوا۟ ٱلْحَقَّ ۖ وَهُوَ ٱلْعَلِىُّ ٱلْكَبِيرُ ﴿٢٣﴾
هیچ تکاو پاڕانهوهیهك سودی نیه لای (خوا) مهگهر خۆی مۆڵهت بدات ههتا ئهوکاتهی ئیتر (ئهوانهی تکاکارن و ئهوانهش که تکایان بۆ دهکرێت دڵیان دێتهوه جێ و هۆشیان پیادێتهوه و لهیهکتر دهپرسن): پهروهردگارتان فهرمانی بهچی داو چی فهرموو: (له وهڵامیاندا) دهڵێن: حهق و ڕاست و دروست، بهڕاستی ئهو (پهروهردگاره) زۆر بهرزو بڵندو گهورهیه.
۞ قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۖ قُلِ ٱللَّهُ ۖ وَإِنَّآ أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَىٰ هُدًى أَوْ فِى ضَلَٰلٍۢ مُّبِينٍۢ ﴿٢٤﴾
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم به هاوهڵپهرستان) بڵێ: کێ ڕزق و ڕۆزیتان پێدهبهخشێت له ئاسمانهکان و زهویدا (ئهگهر بههۆی سپڵهییانهوه وهڵامیان نهدایتهوه تۆ) بڵێ: (مهگهر ههر) زاتی الله (نیه ڕۆزیبهخش)، ئهوسا پێیان بڵێ: بێگومان ئێمه، یا ئێوه لهسهر ڕێگهی (ڕاست و دروستی) هیدایهتین، یاخود له گومڕاییهکی ئاشکرادا ڕۆچووین!! (خۆتان ببنه دادوهر).
قُل لَّا تُسْـَٔلُونَ عَمَّآ أَجْرَمْنَا وَلَا نُسْـَٔلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿٢٥﴾
ههروهها پێیان بڵێ: ئێوه پرسیارتان لێناکرێت دهربارهی گوناگی ئێمه، ئێمهش پرسیارمان لێناکرێت دهربارهی ئهو کارو کردهوانهتان که ئهنجامی دهدهن (ههرکهس بهرپرسی کارو کردهوهو بیروباوهڕی خۆیهتی).
قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنَا بِٱلْحَقِّ وَهُوَ ٱلْفَتَّاحُ ٱلْعَلِيمُ ﴿٢٦﴾
پێیان بڵێ: (ڕۆژێك دێت) پهروهردگارمان ههموو لایهکمان کۆدهکاتهوه، لهوهودوا لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی جیامان دهکاتهوه، (باوهڕداران بۆ بهههشت و بهختهوهری، کافرو هاوهڵپهرهستان بۆ دۆزهخ و دهردی سهری)، (ئهو ڕۆژه) ئهو زاته ههر خۆی دادوهری دادپهروهرهو زانای بێسنووره.
قُلْ أَرُونِىَ ٱلَّذِينَ أَلْحَقْتُم بِهِۦ شُرَكَآءَ ۖ كَلَّا ۚ بَلْ هُوَ ٱللَّهُ ٱلْعَزِيزُ ٱلْحَكِيمُ ﴿٢٧﴾
(دووباره پێیان) بڵێ: ئادهی ئهوهانهم نیشان بدهن که دابووتانه پاڵ خواو به هاوبهشی ئهوتان دادهنا، ههرگیز کاری وا ڕهوا نیه، بهڵکو ئهو خوایه، زۆر باڵادهست و دانایه (بههیچ شێوهیهك پێویستی به هاوهڵ نیه).
وَمَآ أَرْسَلْنَٰكَ إِلَّا كَآفَّةًۭ لِّلنَّاسِ بَشِيرًۭا وَنَذِيرًۭا وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿٢٨﴾
ئێمه تۆمان ڕهوانه نهکردووه، مهگهر بۆ ئهوه نهبێ که بۆ ههموو خهڵکی ببیته مژدهدهرو ترسێنهر.
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا ٱلْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَٰدِقِينَ ﴿٢٩﴾
(بێبڕواکان) دهڵێن: (باشه) کهی ئهم بهڵێنه (قیامهت و زیندوبونهوه) دێته دی ئهگهر ئێوه ڕاست دهکهن.
قُل لَّكُم مِّيعَادُ يَوْمٍۢ لَّا تَسْتَـْٔخِرُونَ عَنْهُ سَاعَةًۭ وَلَا تَسْتَقْدِمُونَ ﴿٣٠﴾
پێیان بڵێ: کاتێك دێت که ناتوانن نه تاوێك دوا بکهون نه تاوێك پێش بکهون (بهڵکو لهکاتی خۆیدا ئاماده دهکرێن).
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لَن نُّؤْمِنَ بِهَٰذَا ٱلْقُرْءَانِ وَلَا بِٱلَّذِى بَيْنَ يَدَيْهِ ۗ وَلَوْ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِندَ رَبِّهِمْ يَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ ٱلْقَوْلَ يَقُولُ ٱلَّذِينَ ٱسْتُضْعِفُوا۟ لِلَّذِينَ ٱسْتَكْبَرُوا۟ لَوْلَآ أَنتُمْ لَكُنَّا مُؤْمِنِينَ ﴿٣١﴾
ئهوانهی که بێبڕوان دهڵێن: ههرگیز باوهڕ بهم قورئانهو بهو (کتێبانهش) ناکهین که پێش ئهم (ڕهوانه کراوه)، خۆ ئهگهر دهبینی (له ڕۆژی قیامهتدا) چۆن ستهمکاران وهستێنراون لهبهردهم (دادگای) پهروهردگاریاندا قسه دهڵێن به یهکترو (یهکتری تاوانبار دهکهن)، لاوازکراوهکان به زۆردارو دهسهڵاتدارهکان دهڵێن: ئهگهر ئێوه نهبوونایه ئێمه باوهڕدار دهبووین.
قَالَ ٱلَّذِينَ ٱسْتَكْبَرُوا۟ لِلَّذِينَ ٱسْتُضْعِفُوٓا۟ أَنَحْنُ صَدَدْنَٰكُمْ عَنِ ٱلْهُدَىٰ بَعْدَ إِذْ جَآءَكُم ۖ بَلْ كُنتُم مُّجْرِمِينَ ﴿٣٢﴾
دهسهڵاتدارو زۆردارهکانیش بهلاوازکراوو ژێردهستهکان دهڵێن: بۆچی ئێمه ڕێگهی هیدایهتمان لێبهستبوون و نهماندههێشت دوای ئهوهی که بۆتان هاتبوو؟! نا، وا نیه، خۆتان تاوانبارو تاوانکارن.
وَقَالَ ٱلَّذِينَ ٱسْتُضْعِفُوا۟ لِلَّذِينَ ٱسْتَكْبَرُوا۟ بَلْ مَكْرُ ٱلَّيْلِ وَٱلنَّهَارِ إِذْ تَأْمُرُونَنَآ أَن نَّكْفُرَ بِٱللَّهِ وَنَجْعَلَ لَهُۥٓ أَندَادًۭا ۚ وَأَسَرُّوا۟ ٱلنَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُا۟ ٱلْعَذَابَ وَجَعَلْنَا ٱلْأَغْلَٰلَ فِىٓ أَعْنَاقِ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ ۚ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا۟ يَعْمَلُونَ ﴿٣٣﴾
(دووباره) لاوازکراو ژێردهستهکان به زۆردارو دهسهڵاتدارهکان دهڵێن: نا، وانیه، بهڵکو پیلان و نهخشهی شهوانه ڕۆژ بوو که فهرمانتان پیادهداین که بڕوامان به خوا نهبێ و (شوێنی ڕێگهو ڕێبازی نهکهوین)، هاوهڵی بۆ بریار بدهین، (پاشان ههموان) پهشیمانی له دهرونیاندا دهشارنهوه (بهتایبهتی کاتێك که) ئهو سزاو تۆڵهیان بینی که بۆیان ئامادهیه، (ئهوسا ئیتر) کۆت و زنجیرمان کرده گهردنی ئهوانهی که بێبڕوا بوون، مهگهر پاداشتیان لهبری کارو کردوهکانیان نیه؟!.
وَمَآ أَرْسَلْنَا فِى قَرْيَةٍۢ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَآ إِنَّا بِمَآ أُرْسِلْتُم بِهِۦ كَٰفِرُونَ ﴿٣٤﴾
(ئێمه) بۆ ههر شوێنێك (پێغهمبهرێکی) بێدارخهرهوهمان نهناردووه، خۆشگوزهرانان نهیانووتبێ: ئێمه بڕوامان بهم (بیروباوهڕه) نیه که بهئێوهدا ڕهوانهکراوه!!.
وَقَالُوا۟ نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَٰلًۭا وَأَوْلَٰدًۭا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ ﴿٣٥﴾
ههروهها وتوویانه: ئێمه سامان و نهوهی زۆرترمان ههیه (لهئیمانداران، دیاره که خوا ئێمهی خۆش دهوێت!!)، ئێمه (له قیامهتدا) سزاو ئهشکهنجه نادرێین!!.
قُلْ إِنَّ رَبِّى يَبْسُطُ ٱلرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقْدِرُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿٣٦﴾
(پێیان بڵێ ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) بهڕاستی ئهوه، پهروهردگاری منه که ڕزق و ڕۆزی زۆر دهبهخشێت به ههرکهسێك که بیهوێ، یان کهمی دهکاتهوهو تهنگی دهکاتهوه (بێگومان ههردوو حاڵهتهکه بۆ تاقیکردنهوهیه) بهڵام زۆربهی خهڵکی به (نهێنی کارهکانمان) نازانن و پهی پێ نابهن.
وَمَآ أَمْوَٰلُكُمْ وَلَآ أَوْلَٰدُكُم بِٱلَّتِى تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَىٰٓ إِلَّا مَنْ ءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحًۭا فَأُو۟لَٰٓئِكَ لَهُمْ جَزَآءُ ٱلضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا۟ وَهُمْ فِى ٱلْغُرُفَٰتِ ءَامِنُونَ ﴿٣٧﴾
(لهڕاستیدا) نه ماڵتان و، نه نهوهتان شتێك نین که ببنه هۆی نزیکبوونهوهتان له ئێمه، (یا ڕازیبوونی ئێمه لێتان)، بهڵکو ئهوانهی که باوهڕیان هێناوهو کاروکردهوهی چاکه ئهنجامدهدهن (ئهوانه نزیکن له ئێمهوهو ڕێزیان لای ئێمه ههیه) ئا ئهوانه پاداشتیان چهند بهرابهره بههۆی کردهوهی چاکیانهوه، ههر ئهوانیش له کۆشك و تهلارهکانی (بهههشتدا) به ئاسودیی و ئارامیی و خۆشیی، ژیان دهبهنه سهر.
وَٱلَّذِينَ يَسْعَوْنَ فِىٓ ءَايَٰتِنَا مُعَٰجِزِينَ أُو۟لَٰٓئِكَ فِى ٱلْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ﴿٣٨﴾
ئهوانهس که ههوڵ و کۆشش دهدهن (تا بهربهست بخهنه ڕێی) ئایهتهکان ئێمه، ئا ئهوانه بۆ ناو سزاو ئازار ڕاپێچ دهکرێن.
قُلْ إِنَّ رَبِّى يَبْسُطُ ٱلرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِۦ وَيَقْدِرُ لَهُۥ ۚ وَمَآ أَنفَقْتُم مِّن شَىْءٍۢ فَهُوَ يُخْلِفُهُۥ ۖ وَهُوَ خَيْرُ ٱلرَّٰزِقِينَ ﴿٣٩﴾
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بهڕاستی پهروهردگارم ڕزق و ڕۆزی دهبهخشێت به ههرکهس له بهندهکانی یا لێی دهگرێتهوه، ئێوهش ههر شتێك دهبهخشن ئهو زاته پێتان دهبهخشێتهوه (ههندێك جار له دینادا، پاداشتی قیامهتیش با بوهستێت)، چونکه ئهو خوایه چاکترین ڕزق و ڕۆزیی بهخشه.
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًۭا ثُمَّ يَقُولُ لِلْمَلَٰٓئِكَةِ أَهَٰٓؤُلَآءِ إِيَّاكُمْ كَانُوا۟ يَعْبُدُونَ ﴿٤٠﴾
ڕۆژێك دێت که ههموان کۆدهکرێنهوه (ئهوسا خوا به فریشتهکان دهفهرموێت: (بهڕاست)، ئهوانه ئێوهیان دهپهرست؟!
قَالُوا۟ سُبْحَٰنَكَ أَنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِم ۖ بَلْ كَانُوا۟ يَعْبُدُونَ ٱلْجِنَّ ۖ أَكْثَرُهُم بِهِم مُّؤْمِنُونَ ﴿٤١﴾
(له وهڵامدا) دهڵێن: پاکیی و ستایش بۆ تۆ (ئهی پهروهردگار) تۆ یارو یاوهری ئێمهی نهك ئهوان، بهڵکو ئهوانه پهرییان دهپهرست، زۆربهیان باوهڕیان پێیان ههبوو (باوهڕیان به جادووگهرو دهجالهکان ههبوو).
فَٱلْيَوْمَ لَا يَمْلِكُ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍۢ نَّفْعًۭا وَلَا ضَرًّۭا وَنَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا۟ ذُوقُوا۟ عَذَابَ ٱلنَّارِ ٱلَّتِى كُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ ﴿٤٢﴾
ئهوه ئیتر ئهمڕۆ کهستان دهسهڵاتی ئهوهی نیه که قازانجێك یا زهرهرێك به کهسیترتان بگهیهنێت، بهوستهمکارانیش دهڵێین: بچێژن سزای ئهو ئاگرهی که ئێوه به درۆتان دهزانی و باوهڕتان پێی نهبوو.
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٍۢ قَالُوا۟ مَا هَٰذَآ إِلَّا رَجُلٌۭ يُرِيدُ أَن يَصُدَّكُمْ عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ ءَابَآؤُكُمْ وَقَالُوا۟ مَا هَٰذَآ إِلَّآ إِفْكٌۭ مُّفْتَرًۭى ۚ وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لِلْحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمْ إِنْ هَٰذَآ إِلَّا سِحْرٌۭ مُّبِينٌۭ ﴿٤٣﴾
جا ئهگهر ئایهته ئاشکهاو ڕوونهکانی ئێمه بهسهریاندا بخوێنرێتهوه، (کافران) دهڵێن: ئهمه کابرایهکهو دهیهوێت له ڕێگهو ڕێبازی باوانتان وێڵتان بکات، ههروهها دهڵێن: ئهمه شتێکی دهستههڵبهست و ههڵبهستراوه، ئهوانهش که کافرن دهربارهی ئهو حهق و ڕاستییهی که بۆیان هاتووه دهڵێن: ئا ئهمه سیحرو جادوویهکی ئاشکرایه!!.
وَمَآ ءَاتَيْنَٰهُم مِّن كُتُبٍۢ يَدْرُسُونَهَا ۖ وَمَآ أَرْسَلْنَآ إِلَيْهِمْ قَبْلَكَ مِن نَّذِيرٍۢ ﴿٤٤﴾
(جا خۆ ئێمه) هیچ کتێب و نامهیهکمان بۆ نهناردوون تا بیخوێنن (تا لهڕووی ئهوهوه تۆ بهدرۆ بخهنهوهو بڕوات پێ نهکهن)، وه پێش تۆش هیچ پێغهمبهرێکمان بۆ ڕهوانه نهکردوون (تا له سزای بێئیمانی بیانترسێنێت).
وَكَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا بَلَغُوا۟ مِعْشَارَ مَآ ءَاتَيْنَٰهُمْ فَكَذَّبُوا۟ رُسُلِى ۖ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿٤٥﴾
ئهو خهڵکهی پێش ئهمانێش (پێغهمبهرانی خوایان) بهدرۆ خستهوه به مهرجێك بهقهدهر دهیهکی ئهوانه، ئهمانه دهسهڵاتدارو خاوهن دارایی نین، کهچی پێغهمبهرهکانی منیان بهدرۆ خستهوه، ئایا نابینن چۆن تۆڵهم لێ سهندن و چیم بهسهرهێنان؟!
۞ قُلْ إِنَّمَآ أَعِظُكُم بِوَٰحِدَةٍ ۖ أَن تَقُومُوا۟ لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَٰدَىٰ ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا۟ ۚ مَا بِصَاحِبِكُم مِّن جِنَّةٍ ۚ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌۭ لَّكُم بَيْنَ يَدَىْ عَذَابٍۢ شَدِيدٍۢ ﴿٤٦﴾
(پێیان) بڵێ: من ئهك ئامۆژگاری ئێوه دهکهم، که، بۆ خواو لهبهر خوا، دوو قۆڵی و بهتهنهایی، دانیشن و بیرکهنهوه (لهم قورئانه، لهم پێغهمبهره، لهم بهرنامهیه) ئهم هاوهڵهی ئێوه (محمد صلی الله علیه وسلم)، شێت نیه، بهڵکو ئهو تهنها ترسێنهری ئێوهیه پێش ئهوهی سزایهکی سهخت ڕووبهڕووتان ببێت..
قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍۢ فَهُوَ لَكُمْ ۖ إِنْ أَجْرِىَ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍۢ شَهِيدٌۭ ﴿٤٧﴾
پێیان بڵێ: ههرچی پاداشت و کرێیهکم داواکردووه ههر بۆ خۆتان، من پاداشتم تهنها لهسهر خوایه، ئه خوایهش شایهته بهسهر ههموو شتێکهوه.
قُلْ إِنَّ رَبِّى يَقْذِفُ بِٱلْحَقِّ عَلَّٰمُ ٱلْغُيُوبِ ﴿٤٨﴾
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) بڵێ: بهڕاستی پهروهردگارم (سهرئهنجام) حهق دهماڵی بهسهر (بهتاڵ و ناحهقیدا) بهڕاستی ئهو زاته زۆر شارهزایه به نهێنی و شاراوهکان.
قُلْ جَآءَ ٱلْحَقُّ وَمَا يُبْدِئُ ٱلْبَٰطِلُ وَمَا يُعِيدُ ﴿٤٩﴾
ههروهها بڵێ: حهق و ڕاستی هات و بهتاڵ و ناحهقی بوی نهما.. نه دهتوانێ دهست پێبکاتهوه، نه دهتوانێ بگهڕێتهوه دۆخی جارانی.
قُلْ إِن ضَلَلْتُ فَإِنَّمَآ أَضِلُّ عَلَىٰ نَفْسِى ۖ وَإِنِ ٱهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوحِىٓ إِلَىَّ رَبِّىٓ ۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٌۭ قَرِيبٌۭ ﴿٥٠﴾
بڵێ: ئهگهر من گومڕابم ئهوه گومڕاییهکهم زهرهری بۆ خۆم ههیه، خۆ ئهگهر ڕێگهی هیدایهتم گرتبێت ئهوه بههۆی نیگاو وهحیی پهروهردگارمهوهیه، بهڕاستی ئهو زاته زۆر بیسهرو نزیکه.
وَلَوْ تَرَىٰٓ إِذْ فَزِعُوا۟ فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا۟ مِن مَّكَانٍۢ قَرِيبٍۢ ﴿٥١﴾
(ڕۆژێك دێت کافران) دهبینیت لهترسا خهریکن زیڕه دهکهن، دڵنیان که له دهست دهرناچن و ڕزگار بوونیان ئهستهمه، ئیتر ههر له نزیکهوه دهستگیر دهکرێن و باڵبهست دهکرێن.
وَقَالُوٓا۟ ءَامَنَّا بِهِۦ وَأَنَّىٰ لَهُمُ ٱلتَّنَاوُشُ مِن مَّكَانٍۭ بَعِيدٍۢ ﴿٥٢﴾
ئهو کاته (به ناچاریی) دهڵێن: ئیمانمان (به پهروهردگارمان) هێنا، بهڵام لهو شوێنه دوورهوه ئیمان چۆن دهستدهکهوێت (تازه کار لهکار ترازراوه).
وَقَدْ كَفَرُوا۟ بِهِۦ مِن قَبْلُ ۖ وَيَقْذِفُونَ بِٱلْغَيْبِ مِن مَّكَانٍۭ بَعِيدٍۢ ﴿٥٣﴾
ئهوانه کاتی خۆی باوهڕیان بهخوا نهبوو، ههر لهدوورهوه باسی نهێنی و شاراوهکانیان دهکردو، دهمیان لێدهدا.
وَحِيلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ كَمَا فُعِلَ بِأَشْيَاعِهِم مِّن قَبْلُ ۚ إِنَّهُمْ كَانُوا۟ فِى شَكٍّۢ مُّرِيبٍۭ ﴿٥٤﴾
(ئهوسا ئیتر) لهنێوان ئهمان و ئارهزوکانیاندا (بهربست دانرا)، ههروهکو پێشتر به هاوشێوهی ئهمان کرا، بهڕاستی ئهوانه ههمیشهو بهردهوام له گومان و دوودڵیدا بوون (بهرانبهر ئیمان و خۆیان بۆ دینداری یهکلایی نهدهکردهوه).