Setting
Surah Spoils of war, booty [Al-Anfal] in Kurdish
يَسْـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلْأَنفَالِ ۖ قُلِ ٱلْأَنفَالُ لِلَّهِ وَٱلرَّسُولِ ۖ فَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَأَصْلِحُوا۟ ذَاتَ بَيْنِكُمْ ۖ وَأَطِيعُوا۟ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ﴿١﴾
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی دهسکهوتهکان، تۆ بڵێ: ههموو دهسکهوتهکان هی خواو پێغهمبهرن (ههر ئهوان بۆیان ههیه بڕیاری چۆنیهتی دابهش کردنی بدهن)، کهواته له خوا بترسن و چاکسازی نێوانی خۆتان بکهن (مهیهڵن لهسهر تهماعی دنیا نێوانتان بشێوێت) و فهرمانبهرداری خوا و پێغهمبهرهکهی بن، ئهگهر ئێوه ئیماندارن.
إِنَّمَا ٱلْمُؤْمِنُونَ ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ ءَايَٰتُهُۥ زَادَتْهُمْ إِيمَٰنًۭا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿٢﴾
بێگومان ئیماندارانی ڕاستهقینه تهنها ئهوانهن: (یهکهم) که کاتێک ناوی خوا برا، ئهوه دڵهکانیان دهترسێت و دهههژێت، (دووههم) کاتێکیش ئایهت و فهرمانهکانی ئێمهیان بهسهردا بخوێنرێتهوه، ئهوه ئیمان و باوهڕیان زیاد دهکات، (سێههم) (له ههموو کارو بارێکیشیاندا) ههر پشت به پهروهردگاری خۆیان دهبهستن...
ٱلَّذِينَ يُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَمِمَّا رَزَقْنَٰهُمْ يُنفِقُونَ ﴿٣﴾
(چوارهم) ئهوانهن که نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن، (پێنجهم) ههندێک لهو ڕزق و ڕۆزیهی پێمانداون، دهبهخشن و سهرفی دهکهن...
أُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ ٱلْمُؤْمِنُونَ حَقًّۭا ۚ لَّهُمْ دَرَجَٰتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌۭ وَرِزْقٌۭ كَرِيمٌۭ ﴿٤﴾
ئا ئهوانه ههر خۆیان ئیماندارانی ڕاستهقینهن، چهندهها پلهوپایهی بهرزیان بۆ ههیه لای پهروهردگاریان و لێخۆش بوون و ڕزق و ڕۆزی ههمیشهیی لهگهڵ ڕێزدا.
كَمَآ أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنۢ بَيْتِكَ بِٱلْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًۭا مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ لَكَٰرِهُونَ ﴿٥﴾
(شێوهی دابهش کردنی دهسکهوتهکانی غهزای بهدر ههندێ موسڵمان پێی دڵگران بوون) وهک چۆن پهروهردگارت به حهق و ڕاستی له نێو ماڵهکهت دهری هێنایت لهکاتێکدا بهڕاستی کۆمهڵێک له بڕواداران پێی دڵگران بوون.
يُجَٰدِلُونَكَ فِى ٱلْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى ٱلْمَوْتِ وَهُمْ يَنظُرُونَ ﴿٦﴾
ئهو کۆمهڵه ئیمانداره موجادهلهت لهگهڵ دهکهن له شتی ڕاست و دروستدا، دوای ڕوون بونهوهی (جهنگیان پێ ناخۆشه) وهک بدرێنه بهر بۆ مردن لهکاتێکدا بهچاوی خۆیان هۆکاری مهرگ ببینن.
وَإِذْ يَعِدُكُمُ ٱللَّهُ إِحْدَى ٱلطَّآئِفَتَيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ ٱلشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُحِقَّ ٱلْحَقَّ بِكَلِمَٰتِهِۦ وَيَقْطَعَ دَابِرَ ٱلْكَٰفِرِينَ ﴿٧﴾
یادی ئهو کاته بکهنهوه خوا بهڵێنی پێدابوون که یهکێک لهو دوو دهستهیه بهڕاستی بۆ ئێوه دهبێت (یان کاروانهکه یان سهرکهوتن بهسهر لهشکرهکهدا) ئێوهش بهڕاستی ئاواته خوازن و حهز دهکهن کاروانه بێ چهک و ئاسانهکه بۆ ئێوه بێت، خوایش دهیهوێت حهق و ڕاستی بهفهرمانهکانی خۆی بچهسپێنێت و کافرانیش بنهبڕ بکات و ڕیشهکهنیان بکات...
لِيُحِقَّ ٱلْحَقَّ وَيُبْطِلَ ٱلْبَٰطِلَ وَلَوْ كَرِهَ ٱلْمُجْرِمُونَ ﴿٨﴾
بۆ ئهوهی حهق و ڕاستی بچهسپێنێت و بهتاڵ و ناحهقیش پووچ بکاتهوه و لهناوی ببات، ههرچهنده تاوانبارو تاوانکاران پێیان ناخۆشه.
إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَٱسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّى مُمِدُّكُم بِأَلْفٍۢ مِّنَ ٱلْمَلَٰٓئِكَةِ مُرْدِفِينَ ﴿٩﴾
یادی ئهوکاته بکهنهوه کهله پهروهردگارتان دهپاڕانهوه و داوای یارمهتیتان لێ دهکرد، خوایش خێرا هات به هاناتانهوه و فهرمووی بهڕاستی من بهههزار فریشتهی تر یارمهتی و کۆمهکیتان دهکهم بهشوێن ئهوانی تردا.
وَمَا جَعَلَهُ ٱللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ وَلِتَطْمَئِنَّ بِهِۦ قُلُوبُكُمْ ۚ وَمَا ٱلنَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ ٱللَّهِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿١٠﴾
ئهم یارمهتیهش جگهله مژدهیهکی خوایی شتێکی تر نهبوو، تا دڵهکانیشتان ئارام بگرێت و دڵنیابن بهو یارمهتیه، ئهگینا سهرکهوتن تهنها له لایهن خواوه نهبێت نیه، چونکه بهڕاستی ههر خوا خۆی باڵادهست و دانایه.
إِذْ يُغَشِّيكُمُ ٱلنُّعَاسَ أَمَنَةًۭ مِّنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءًۭ لِّيُطَهِّرَكُم بِهِۦ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ ٱلشَّيْطَٰنِ وَلِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ ٱلْأَقْدَامَ ﴿١١﴾
ئهو مژده و ئارامی دڵه کاتێک بوو که خوای گهوره بهوهنهوز دایگرتن، بۆ ئهوهی هێمنیهک بێت بۆتان لهلایهن خۆیهوه و ئاوێکیشی له ئاسمانهوه بهسهرتاندا باراند بۆ ئهوهی خاوێنتان بکاتهوه پێی و پۆخڵی شهیتانتان لێ دوور بخاتهوه (تا له ڕووی جهسته و دڵ و دهروونهوه خاوێن بن)و دڵهکانتان بههێزو دامهزراو بکات و بیانبهستێت به خواوه و بهو ئاوه پێیهکانیشتان جێگیرو قایم بکات.
إِذْ يُوحِى رَبُّكَ إِلَى ٱلْمَلَٰٓئِكَةِ أَنِّى مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا۟ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ ۚ سَأُلْقِى فِى قُلُوبِ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ ٱلرُّعْبَ فَٱضْرِبُوا۟ فَوْقَ ٱلْأَعْنَاقِ وَٱضْرِبُوا۟ مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍۢ ﴿١٢﴾
ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) یادی ئهوه بکهرهوه کاتێک پهروهردگارت وهحی و نیگای دهکرد بۆ فریشتهکان که: بهڕاستی من یارو یاوهرتانم، کهوابوو ئێوهش دڵی ئیمانداران پابهندو دامهزراو بکهن، لهمهودوا منیش ترس و بیم دهخهمه دڵی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون، ده ئێوهش له سهرووی گهردنی ناپاکان بدهن و دهست بوهشێنن له ههموو سهرپهنجهکانیان (تا کافرهکان شمشێریان پێ نهگیرێت).
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ شَآقُّوا۟ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ ۚ وَمَن يُشَاقِقِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ ﴿١٣﴾
ئهوه لهبهر ئهوه بوو چونکه بهڕاستی ئهوان دژایهتی و سهرپێچی خواو پێغهمبهرهکهیان کرد، ههر کهسیش دژایهتی و سهرپێچی خواو پێغهمبهرهکهی بکات، ئهوه بهڕاستی خوا تۆڵهسێنهرێکی بهزهبره.
ذَٰلِكُمْ فَذُوقُوهُ وَأَنَّ لِلْكَٰفِرِينَ عَذَابَ ٱلنَّارِ ﴿١٤﴾
ئهوهته (تۆڵهی خواتان) جا ئێوهش بچێژن و بێگومان سزای ئاگری دۆزهخ ههمیشه ههر بۆ بێ باوهڕانه.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِذَا لَقِيتُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ زَحْفًۭا فَلَا تُوَلُّوهُمُ ٱلْأَدْبَارَ ﴿١٥﴾
ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه کاتێک بهرهنگاری ئهوانه بوونهوه که بێ باوهڕ بوون لهکاتی لهشکرکێشیدا ئهوه پشتیان تێمهکهن و ڕامهکهن...
وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍۢ دُبُرَهُۥٓ إِلَّا مُتَحَرِّفًۭا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍۢ فَقَدْ بَآءَ بِغَضَبٍۢ مِّنَ ٱللَّهِ وَمَأْوَىٰهُ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ ٱلْمَصِيرُ ﴿١٦﴾
ههرکهس لهو ڕۆژهدا ڕابکاته دواوه و پشتیان تێبکات ئهوه بهڕاستی لهگهڵ خهشم و قینی خوادا گهڕاوهتهوه و سهرئهنجام جێ و ڕێگهی دۆزهخه که ناخۆشترین جێگه و سهرئهنجامه مهگهر مهبهستی بهکارهێنانی هونهری جهنگ بێت یاخود مهبهستی شوێن گۆڕین و جێ گۆڕین و جێ گۆڕکێ بێت بۆ لای دهستهیهکی تر.
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِىَ ٱلْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَآءً حَسَنًا ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌۭ ﴿١٧﴾
کهوابوو ئهی ئیمانداران: وهنهبێت ئێوه کافرانتان کوشتبێت، بهڵکو خوا کوشتنی و لهناوی بردوون، تۆش ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) کاتێک مشتێک خۆڵت ڕوو بهکافران فڕێدا ئهو کاره تهنها تۆ نهتکرد، بهڵکو خوا فڕێیداو (خۆڵی کرده چاوی کافرانهوه)، تا ئیمانداران تاقی بکاتهوه به تاقی کردنهوهیهکی چاک، چونکه بهڕاستی خوا بیسهری (دوعاو نزایانه)، زاناشه (بهنیهتی دڵیان).
ذَٰلِكُمْ وَأَنَّ ٱللَّهَ مُوهِنُ كَيْدِ ٱلْكَٰفِرِينَ ﴿١٨﴾
ئهو سهرکهوتن و پشتیوانیه بۆ ئێوهی ئیمانداره، دڵنیاش بن که خوا ڕیسواکهری پیلانی بێ باوهڕانه.
إِن تَسْتَفْتِحُوا۟ فَقَدْ جَآءَكُمُ ٱلْفَتْحُ ۖ وَإِن تَنتَهُوا۟ فَهُوَ خَيْرٌۭ لَّكُمْ ۖ وَإِن تَعُودُوا۟ نَعُدْ وَلَن تُغْنِىَ عَنكُمْ فِئَتُكُمْ شَيْـًۭٔا وَلَوْ كَثُرَتْ وَأَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلْمُؤْمِنِينَ ﴿١٩﴾
ئیمانداران ئهگهر ئێوه داوای یارمهتی و سهرکهوتن دهکهن ئهوه بهڕاستی سهرکهوتنتان بۆ هات و ئهگهر وازبهێنن له سهرپێچی فهرمانهکانی پێغهمبهر ئهوه چاکتره بۆتان، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوه بۆ سهرپێچی کردن، ئێمهش دهگهڕێینهوه بۆ شکست پێتانداتان، ئهوکاته دهستهو تاقمتان ههرگیز هیچ سوودێکتان پێناگهیهنێت ههرچهند زۆریش بێت (ژمارهتان) چونکه له ڕاستیشدا ههمیشه خوا لهگهڵ ئیماندارانی دامهزراو و لێبڕاودایه.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ أَطِيعُوا۟ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَوَلَّوْا۟ عَنْهُ وَأَنتُمْ تَسْمَعُونَ ﴿٢٠﴾
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بن و له بهرنامهی ئهوزاته پشت ههڵمهکهن، لهکاتێکدا ئێوه تێدهگهن و دهبیسن.
وَلَا تَكُونُوا۟ كَٱلَّذِينَ قَالُوا۟ سَمِعْنَا وَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ ﴿٢١﴾
وهک ئهو کهسانهش مهبن (بهسهر زارهکی) دهیانوت: تێگهیشتین و بیستمان، گوێڕایهڵین، لهکاتێکدا ئهوان نابیستن و تێناگهن (چونکه دڵ و مێشکی خۆیان داخستووه).
۞ إِنَّ شَرَّ ٱلدَّوَآبِّ عِندَ ٱللَّهِ ٱلصُّمُّ ٱلْبُكْمُ ٱلَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ ﴿٢٢﴾
بهڕاستی خراپترین زیندهوهران لای خوا ئهو کهسانهن که کهڕن (حهق نابیستن) و لاڵن (حهق بێژ نین)، ئهوانهی که ژیر نابن (بیرو هۆشیان ناخهنهکارو تێنافکرن و بیرو مێشکیان قفڵ داوه).
وَلَوْ عَلِمَ ٱللَّهُ فِيهِمْ خَيْرًۭا لَّأَسْمَعَهُمْ ۖ وَلَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوا۟ وَّهُم مُّعْرِضُونَ ﴿٢٣﴾
خۆ ئهگهر خوا خێری تیادا بهدی بکردنایه، ئهوه وای لێدهکردن که حهق و ڕاستی ببیستن، خۆ ئهگهر حهقیشیان پێ ببیستنایه (که ئامادهنین بۆ وهرگرتنی) ئهوه ههر پشت له بهرنامهی خوا دهکهن لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه نهیارن.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ ٱسْتَجِيبُوا۟ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ۖ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ ٱلْمَرْءِ وَقَلْبِهِۦ وَأَنَّهُۥٓ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿٢٤﴾
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، بهدهم بانگهوازی خواو پێغهمبهرهوه بچن کاتێک بانگتان دهکات بۆ بهرنامه و ڕێبازێک که دهتانژێنێتهوه و ژیان بهخشه، چاک بزانن بهڕاستی خوا (زۆر بهئاسانی) دهتوانێت دهسهڵاتی بکهوێته نێوان ئادهمیزاد و (ئاواتهکانی) دڵیهوه (بهگۆڕینیان)، (بیرتان نهچێت) بهڕاستی ههر بۆ لای ئهویش کۆدهکرێنهوه.
وَٱتَّقُوا۟ فِتْنَةًۭ لَّا تُصِيبَنَّ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوا۟ مِنكُمْ خَآصَّةًۭ ۖ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ ﴿٢٥﴾
ههروهها خۆتان بپارێزن له بهڵایهک تووشی ئهوانهتان نابێت بهتایبهت که ستهمیان کردوه (بهڵکو ههمووان دهگرێتهوه)، بشزانن که بهڕاستی خوا تۆڵهی زۆر به زهبره.
وَٱذْكُرُوٓا۟ إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌۭ مُّسْتَضْعَفُونَ فِى ٱلْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ ٱلنَّاسُ فَـَٔاوَىٰكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِۦ وَرَزَقَكُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿٢٦﴾
یادی ئهوکاته بکهنهوه که ئێوه زۆر کهم و لاوازکراوو بێ هێزبوون لهزهویدا، دهترسان که خهڵکی بتانڕفێنن (بتانکوژن یان ئازارتان بدهن) جا خوای باڵادهست جێ و ڕێی بۆ سازکردن و بههێزی کردن بهسهرکهوتن و یارمهتی خۆی و له ڕزق و ڕۆزیی و نازو نیعمهته پاکهکان بههرهوهری کردن بۆ ئهوهی سوپاسگوزاری بکهن. (ئهمهش مژدهیهکی بهردهوامه و پشت بهخوا بهم زووانه دێتهوه دی).
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ لَا تَخُونُوا۟ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ وَتَخُونُوٓا۟ أَمَٰنَٰتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿٢٧﴾
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: خیانهت مهکهن له خواو له پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم) (بهوهی کهم تهرخهمیتان له فهرمانبهرداریاندا)، ههروهها خیانهتیش مهکهن له ئهمانهت و سپاردهکانتان که پێتان دهسپێردرێت، لهکاتێکدا که ئێوه دهزانن (ئهو کارهتان خیانهته).
وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّمَآ أَمْوَٰلُكُمْ وَأَوْلَٰدُكُمْ فِتْنَةٌۭ وَأَنَّ ٱللَّهَ عِندَهُۥٓ أَجْرٌ عَظِيمٌۭ ﴿٢٨﴾
ههروهها بزانن بهڕاستی ماڵ و سامان و منداڵتان بۆ تاقیکردنهوهیه، بهڕاستی خوای میهرهبانیش پاداشتی زۆرو بێ سنووری له لایه (بۆ ئهو کهسانهی که نایهڵن ماڵ و سامان و منداڵیان ببێته کۆسپ له ڕێگهی جیهاد و ههوڵ و خهبات و کۆششیاندا).
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِن تَتَّقُوا۟ ٱللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَانًۭا وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّـَٔاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَٱللَّهُ ذُو ٱلْفَضْلِ ٱلْعَظِيمِ ﴿٢٩﴾
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه: ئهگهر تهقوای خوا بکهن و پارێزکاری بکهن، ئهوه خوا بهرچاو ڕۆشنییهکی تهواوتان بۆ فهراههم دههێنێت (که بتوانن حهق و ناحهقی بهئاسانی لهیهک پێ جیابکهنهوه) ههروهها ههڵهو گوناههکانیشتان دادهپۆشێت و لێتان خۆش دهبێت، (چونکه)خوا خاوهنی فهزڵ و ڕێزی گهورهو بێ سنووره.
وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ ۚ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ ٱللَّهُ ۖ وَٱللَّهُ خَيْرُ ٱلْمَٰكِرِينَ ﴿٣٠﴾
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) یادی ئهو کاته بکهرهوه) کاتێک ئهوانهی بێ باوهڕ بوون پیلانیان دهگێڕا دژی تۆ بۆ ئهوهی بهندت بکهن، یان بتکوژن، یان دهرت بکهن، ئهوان پیلانی خۆیان دهگێڕن و خوایش پیلانی خۆی دهخاتهکار (بهپووچ کردنهوهی کارهکانیان)، دڵنیابن خوای گهوره چاکترینی ههموو پیلانسازو نهخشه سازانه (نایهڵێ پیلانیان سهربگرێ).
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ ءَايَٰتُنَا قَالُوا۟ قَدْ سَمِعْنَا لَوْ نَشَآءُ لَقُلْنَا مِثْلَ هَٰذَآ ۙ إِنْ هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلْأَوَّلِينَ ﴿٣١﴾
کاتێکیش ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه بهسهر بێ باوهڕاندا دهخوێنرێتهوه، ئهوه دهڵێن: بهڕاستی ئێمه بیستمان و ئهگهر بمانویستایه ئهوه وێنهی ئهوهمان دهگوت!!، ئهم بابهتانه جگه له داستانی پێشینان شتێکی تر نیه!!
وَإِذْ قَالُوا۟ ٱللَّهُمَّ إِن كَانَ هَٰذَا هُوَ ٱلْحَقَّ مِنْ عِندِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةًۭ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ أَوِ ٱئْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍۢ ﴿٣٢﴾
یادی ئهو کاته بکهرهوه که بێ باوهڕان وتیان: خوایه ئهگهر ئهم دین و بهرنامه و قورئانه ڕاسته، لهلایهن تۆیشهوه ڕهوانه کراوه، ئهوه بهرد له ئاسمانهوه ببارێنه بهسهرماندا، یان بهڵاو سزایهکی بهئێشمان بۆ بهێنه!!.
وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ ۚ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ ﴿٣٣﴾
بێگومان خوای گهوره (بهقسهی ئهوان ناکات) بهڵاو سزا نادات بهسهریاندا، لهکاتێکدا تۆ لهناویاندا بیت (به ئومێدی ئهوهی که ههندێکیان باوهڕ بهێنن)، ههروهها خوایش سزادهر نیه لهکاتێکدا ئهوان داوای لێخۆشبوون بکهن.
وَمَا لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ ٱللَّهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ وَمَا كَانُوٓا۟ أَوْلِيَآءَهُۥٓ ۚ إِنْ أَوْلِيَآؤُهُۥٓ إِلَّا ٱلْمُتَّقُونَ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ﴿٣٤﴾
ئایا چی ههیه بۆ ئهوان که خوا سزایان نهدات؟! لهکاتێکدا که ئهوان ڕێگری دهکهن و نایهڵن خهڵکی ڕووبکاته مزگهوتی حهرام (کهعبه)، ئهوانه ههر شایستهی ئهوه نین که سهرپهرشتیاری بن، هیچ تاقمێک شایستهی سهرپهرشتیاری کهعبه نیه بێجگه له خواناس و پارێزکاران، بهڵام زۆربهشیان (لهو ڕاستیانه) بێئاگان.
وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمْ عِندَ ٱلْبَيْتِ إِلَّا مُكَآءًۭ وَتَصْدِيَةًۭ ۚ فَذُوقُوا۟ ٱلْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿٣٥﴾
ئهوانه نزا و پاڕانهوهشیان لهلای ماڵی خوادا (کهعبهی پیرۆز) جگه له فیکهکێشان و چهپڵه لێدان شتێکی تر نهبووه، کهوابوو بچێژن سزای کوشتن و دیلی (له غهزای بهدردا) بهوهی که ئێوه بێ باوهڕو له خوا یاخی دهبوون.
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ يُنفِقُونَ أَمْوَٰلَهُمْ لِيَصُدُّوا۟ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ ۚ فَسَيُنفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةًۭ ثُمَّ يُغْلَبُونَ ۗ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوٓا۟ إِلَىٰ جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ ﴿٣٦﴾
بێگومان ئهوانهی بێ باوهڕن، ماڵ و سامانی خۆیان بهخت دهکهن بۆ ئهوهی بهشێنهیی بهربهست دانێن و ڕێگری بکهن له بهردهم ئاین و ڕێبازی خوادا، جا ماڵ و سامانیان له ئایندهدا بۆ ئهو مهبهسته خهرج دهکهن! پاشان دهبێته پهشیمانی و داخ و حهسرهت لهسهریان، لهدوایدا شکست دههێنن، بێگومان ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون بۆ دۆزهخ کۆ دهکرێنهوه و ڕاپێچ دهکرێن.
لِيَمِيزَ ٱللَّهُ ٱلْخَبِيثَ مِنَ ٱلطَّيِّبِ وَيَجْعَلَ ٱلْخَبِيثَ بَعْضَهُۥ عَلَىٰ بَعْضٍۢ فَيَرْكُمَهُۥ جَمِيعًۭا فَيَجْعَلَهُۥ فِى جَهَنَّمَ ۚ أُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ ٱلْخَٰسِرُونَ ﴿٣٧﴾
(بهسهرهات و ڕووداوهکان) بۆ ئهوهیه که: خوا کهسانی دهروون پیس و ناپاک لهکهسانی دهروون خاوێن و پاک جیا بکاتهوه و پیس و ناپاکهکانیش لهسهریهک کهڵهکه بکات و ههموویان بدات به مل یهکدا بۆ ئهوهی کۆیان بکاتهوه بهگشتی، ئینجا فڕێیان بداته ناو دۆزهخهوه، ئا ئهوانه ههر خۆیان خهسارهتمهند و زهرهرمهندن.
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُوٓا۟ إِن يَنتَهُوا۟ يُغْفَرْ لَهُم مَّا قَدْ سَلَفَ وَإِن يَعُودُوا۟ فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ ٱلْأَوَّلِينَ ﴿٣٨﴾
ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) بهکافران بڵێ: ئهگهر کۆڵ بدهن و واز بهێنن و(باوهڕبهێنن)، ئهوه بێگومان چاوپۆشی له گوناهی ڕابردوویان دهکرێت، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوهو بهبهردهوامی دژایهتی (ئاینی خوا) بکهن، جا ئهوه بهڕاستی یاسای نهتهوه یاخی بووه پێشینهکانیان بهسهردا دهسهپێنرێت.
وَقَٰتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌۭ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ كُلُّهُۥ لِلَّهِ ۚ فَإِنِ ٱنتَهَوْا۟ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ بَصِيرٌۭ ﴿٣٩﴾
(ئهی ئیمانداران) ئێوهش بجهنگن دژ بهکافرو خوانهناسان تا فیتنه و ئاشووب و ئازاردانی موسڵمان نهمێنێت و (ئهو خهڵکه سهربهست بن له ههڵبژاردنی بهرنامه و ئایندا)، تا دین و فهرمانبهرداری ههر ههمووی بۆ خوا بێت، جا ئهگهر بێ باوهڕان کۆڵ بدهن، ئهوه بابزانن بهڕاستی خوا بینایه بهههموو ئهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَإِن تَوَلَّوْا۟ فَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ مَوْلَىٰكُمْ ۚ نِعْمَ ٱلْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ ٱلنَّصِيرُ ﴿٤٠﴾
خۆ ئهگهر ئهو خوانهناسانه ههر پشتههڵکهن و واز نههێنن، ئهوه بزانن که خوا پشتیوان و سهرپهرشتیارتانه که پشتیوانێکی چاک و یارمهتی دهرێکی چاکه.
۞ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْءٍۢ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُۥ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِى ٱلْقُرْبَىٰ وَٱلْيَتَٰمَىٰ وَٱلْمَسَٰكِينِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ إِن كُنتُمْ ءَامَنتُم بِٱللَّهِ وَمَآ أَنزَلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا يَوْمَ ٱلْفُرْقَانِ يَوْمَ ٱلْتَقَى ٱلْجَمْعَانِ ۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍۢ قَدِيرٌ ﴿٤١﴾
(ئهی ئیمانداران) ئاگاداربن و بزانن که: بهڕاستی ههرچیهکتان دهستکهوت (له جهنگی بێ باوهڕاندا) ئهوه بێگومان پێنج یهکی بۆ خواو پێغهمبهرو خزمانی نزیکی پێغهمبهرو ههتیوان و ههژاران و ڕێبوارانه، (چوار بهشهکهی تریشی بۆ موجاهیدانه که لهو غهزایهدا بهشدارییان کردووه) ئهگهر ئێوه باوهڕتان ههیه به خواو بهوهی که دامانبهزاندوه بۆ سهر بهندهمان (محمد(صلى الله عليه وسلم) له ڕۆژی جیاکردنهوهکهدا (که غهزای بهدره) ئهو ڕۆژهی که ههردوو لهشکر بهرهنگاری یهک بوون، خوایش بهسهر ههموو شتێکدا دهسهڵاتداره...
إِذْ أَنتُم بِٱلْعُدْوَةِ ٱلدُّنْيَا وَهُم بِٱلْعُدْوَةِ ٱلْقُصْوَىٰ وَٱلرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ ۚ وَلَوْ تَوَاعَدتُّمْ لَٱخْتَلَفْتُمْ فِى ٱلْمِيعَٰدِ ۙ وَلَٰكِن لِّيَقْضِىَ ٱللَّهُ أَمْرًۭا كَانَ مَفْعُولًۭا لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنۢ بَيِّنَةٍۢ وَيَحْيَىٰ مَنْ حَىَّ عَنۢ بَيِّنَةٍۢ ۗ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿٤٢﴾
کاتێک ئێوه له دامێنی خواری شیوهکه و نزیکتر بوون به مهدینه و ئهوانیش له سهرهوهی شیوهکهوه بوون و دوورتر له مهدینه، کاروانهکهش لهخوارترتانهوه بوو، خۆ ئهگهر بڕیارو بهڵێنتان بدایه بهیهکتر بگهن لهوکات و شوێنهدا ئهوه دوو بهرهکی لهنێوانتاندا دروست دهبوو، بهڵام خوا دهیهوێت بارودۆخێک پێش بهێنێت که بڕیاری لهسهردراوه (که سهرکهوتنی موسوڵمانانه و شکستی بێ باوهڕانه)، بۆ ئهوهی لهناو بچێت و بههانهی نهمێنێت ئهوهی که له زانستی خوادا لهناوچووه و بۆ ئهوهی بژی لهسهر بهرچاو ڕوونی و بهڵگه، ئهوهی له زانستی خوادا دهژی لهسهر دینداری (سهرئهنجامی شهڕی بهدر بۆ ئهوه بوو تا باوهڕو بێ باوهڕی بۆ ههردوولا ڕوون بێت)و بێگومان خوا بیسهرو زانایه.
إِذْ يُرِيكَهُمُ ٱللَّهُ فِى مَنَامِكَ قَلِيلًۭا ۖ وَلَوْ أَرَىٰكَهُمْ كَثِيرًۭا لَّفَشِلْتُمْ وَلَتَنَٰزَعْتُمْ فِى ٱلْأَمْرِ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ سَلَّمَ ۗ إِنَّهُۥ عَلِيمٌۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ ﴿٤٣﴾
کاتێک خوا ئهوانی له خهونتدا بهکهم نیشان ئهدایت، خۆ ئهگهر ئهوانی بهژمارهیهکی زۆر نیشانی بدایتایه ئهوه ئێوه لاواز دهبوون و تووشی نههامهتی و کێشه دهبوون له بارهی جهنگ کردنهوه، بهڵام خوا به سهلامهتی و سهرکهوتوویی لهو ترس و کێشهیه ڕزگاری کردن، چونکه بهڕاستی ئهو زاته زانایه بهههرچی لهناو دڵ و دهروون و سینهکاندا حهشار دراوه.
وَإِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ ٱلْتَقَيْتُمْ فِىٓ أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًۭا وَيُقَلِّلُكُمْ فِىٓ أَعْيُنِهِمْ لِيَقْضِىَ ٱللَّهُ أَمْرًۭا كَانَ مَفْعُولًۭا ۗ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرْجَعُ ٱلْأُمُورُ ﴿٤٤﴾
کاتێکیش بهیهکگهیشتن له گۆڕهپانی جهنگدا لهبهرچاوی ئێوه، خوا ئهوانی بهکهم نیشان دهدان و ژمارهی ئێوهشی لهبهرچاوی ئهوان به کهم دهنواند، بۆ ئهوهی ههر ئهوه پێش بێت که خوا بڕیاری لهسهرداوه، ههر بۆ لای خوا سهرهنجامی ههموو کارو کردهوهیهک دهگێردرێتهوه.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةًۭ فَٱثْبُتُوا۟ وَٱذْكُرُوا۟ ٱللَّهَ كَثِيرًۭا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿٤٥﴾
ئهی ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه: کاتێک دهگهنه دهستهیهک و ڕوو به ڕووتان دهبنهوه، ئهوه دهبێت خۆڕاگربن و سهنگهر چۆڵ نهکهن و زۆر یادی خوا بکهن و لێی بپاڕێنهوه، بۆ ئهوهی ئێوه سهرفرازو سهرکهوتوو بن...
وَأَطِيعُوا۟ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُوا۟ فَتَفْشَلُوا۟ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ۖ وَٱصْبِرُوٓا۟ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ ﴿٤٦﴾
گوێڕایهڵی خواو پێغهمبهرهکهشی بکهن له ههموو کردارو گوفتارێکداو ئاشووب و ئاژاوه مهگێڕن و مهچن بهگژ یهکدا، خۆ ئهگهر بچن بهگژ یهکداو یهکتر بشکێنن، ئهوه شکست و لاوازی ڕووتان تێدهکات و ههیبهت و شکۆداری و دهسهڵاتتان لهبهین دهچێت و دهبێت خۆگرو نهفس درێژ بن (ههم له مهیدانی جهنگدا، ههم لهناو یهکتردا) چونکه بهڕاستی خوا یارو یاوهری خۆگرو ئارامگرانه.
وَلَا تَكُونُوا۟ كَٱلَّذِينَ خَرَجُوا۟ مِن دِيَٰرِهِم بَطَرًۭا وَرِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ ۚ وَٱللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌۭ ﴿٤٧﴾
نهکهن وهک ئهو جۆره کهسانه بن که له وڵات و شوێنی خۆیان دهرچوون لهبهر کهش و فش کردن و خۆ نواندن لهبهر چاوی خهڵک و دهیانهوێت کۆسپ بخهنه بهردهم ڕێبازو ئاینی خوا، لهکاتێکدا که خوای گهورهش بهئاگایه به سهرهتاو سهرهنجامی ههموو ئهو کاروکردهوانهی که دهیکهن.
وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ ٱلشَّيْطَٰنُ أَعْمَٰلَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ ٱلْيَوْمَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَإِنِّى جَارٌۭ لَّكُمْ ۖ فَلَمَّا تَرَآءَتِ ٱلْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّى بَرِىٓءٌۭ مِّنكُمْ إِنِّىٓ أَرَىٰ مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّىٓ أَخَافُ ٱللَّهَ ۚ وَٱللَّهُ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ ﴿٤٨﴾
کاتێکیش شهیتان (بهوهسوهسه و خهیاڵ) ههموو کردهوه ناپهسهندو ناڕهواکانی بۆ ڕازاندنهوه، وتی: ئهمڕۆ هیچ کهس دهرهقهتی ئێوه نایهت و دڵنیابن منیش پشت و پهنام بۆ ئێوه، جا کاتێک ئهو دوو لهشکره یهکتریان بینی، دهستبهجێ شهیتان پاشهو پاش گهڕایهوهو وتی: بهڕاستی من بهریم له ئێوه! چونکه بهڕاستی ئهوهی من دهیبینم ئێوه نایبینن، (دیاره که شهیتان بینیوویهتی چۆن فریشته دهسته دهسته دادهبهزن بۆ یارمهتی ئیمانداران، بۆیه له ترسا وتی): بێگومان من له خوا دهترسم، خوایش زۆر سهخت و به زهبره له تۆڵهدا.
إِذْ يَقُولُ ٱلْمُنَٰفِقُونَ وَٱلَّذِينَ فِى قُلُوبِهِم مَّرَضٌ غَرَّ هَٰٓؤُلَآءِ دِينُهُمْ ۗ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى ٱللَّهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌۭ ﴿٤٩﴾
کاتێک دووڕووهکان و ئهوانهی له دڵیاندا نهخۆشی (بێ ئیمانی) تیا جێگیر بوو (به ئیماندارانیان) دهوت: ئا ئهوانه ئاینهکهیان له خۆبایی کردوون (ئهگینا بهو ژماره کهمهوه چۆن خۆیان دهگرن)، (خوایش دهفهرمووێت) ئهوهی پشت بهخوا ببهستێت، ئهوه بهڕاستی خوا باڵادهست و دانایه.
وَلَوْ تَرَىٰٓ إِذْ يَتَوَفَّى ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ ۙ ٱلْمَلَٰٓئِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَٰرَهُمْ وَذُوقُوا۟ عَذَابَ ٱلْحَرِيقِ ﴿٥٠﴾
ئهگهر دهتبینی کاتێک فریشتهکان گیانی ئهوانهیان دهکێشا که بێ باوهڕ بوون! که دهیانکێشا بهدهم و چاو و پشتیاندا و (ڕاپێچیان دهکردن بۆ دۆزهخ و، پێیان دهوتن): ده بچێژن سزایهکی سوتێنهر...
ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّٰمٍۢ لِّلْعَبِيدِ ﴿٥١﴾
(ههروهها پێیان دهوتن) ئهو لێدان و سزایه ههر بههۆی ئهوهوهیه که خۆتان به دهستی خۆتان پێشتان خستووه و چونکه بهڕاستی خوا بههیچ شێوهیهک ستهمکار نیه له بهندهکانی.
كَدَأْبِ ءَالِ فِرْعَوْنَ ۙ وَٱلَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ كَفَرُوا۟ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِىٌّۭ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ ﴿٥٢﴾
کارو کردهوهی (خوانهناسان له ههموو سهردهمێکدا) وهکو داب و نهریتی فیرعهون و ئهو کهسانه وایه که له (سهردهمه) پێشووهکاندا هاتوون پێش ئهمان، ئهوانه بڕوایان نهبوو بهئایهت و فهرمانهکانی خوا، جا خوایش خهشمی لێ گرتن و لهناوی بردن بههۆی گوناهو تاوانیانهوه، بهڕاستی خوا به تواناو بهزهبره له تۆڵهدا.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًۭا نِّعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَىٰ قَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا۟ مَا بِأَنفُسِهِمْ ۙ وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌۭ ﴿٥٣﴾
ئهو سزاو لهناو بردنه لهبهر ئهوهیه که (بڕیاری خوا وایه) بێگومان خوا هیچ نازو نیعمهتێکی نهگۆڕیوه که بهخشیبێتی بهههر قهوم و گهلێک، ههتا ئهوان ئهوهی بهخۆیان دهکرێت نهیگۆڕن و نهیکهن، چونکه بهڕاستیش خوای گهوره بیسهری (گوفتارهکانه) زانایه بهکردارهکان.
كَدَأْبِ ءَالِ فِرْعَوْنَ ۙ وَٱلَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ كَذَّبُوا۟ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَكْنَٰهُم بِذُنُوبِهِمْ وَأَغْرَقْنَآ ءَالَ فِرْعَوْنَ ۚ وَكُلٌّۭ كَانُوا۟ ظَٰلِمِينَ ﴿٥٤﴾
(رهوشتی ئهمانه) ههر وهکو داب و نهریتی دارو دهستهی فیرعهون و ئهوانهی پێشیان وایه، که بهڵگهو فهرمانهکانی پهروهردگاریان بهدرۆ دهزانی و باوهڕیان پێی نهبوو، له ئهنجامدا ئێمهش بههۆی گوناهو تاوانیانهوه لهناومان بردن و دارو دهستهی فیرعهونیشمان نوقمی دهریا کرد، ههمووشیان ستهمکار بوون.
إِنَّ شَرَّ ٱلدَّوَآبِّ عِندَ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿٥٥﴾
بهڕاستی خراپترینی زیندهوهران لای خوا ئهوانهن که بێ باوهڕ بوون، چونکه ئهوان باوهڕ ناهێنن...
ٱلَّذِينَ عَٰهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِى كُلِّ مَرَّةٍۢ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ ﴿٥٦﴾
ئهوانهی که پهیمانت لهگهڵدا بهستن (که خیانهتت لێ ناکهن) کهچی پاشان له ههموو جارێکدا ههر پهیمانهکهیان دهشکاند و ئهوان له خوا ناترسن و پارێزکاری ناکهن.
فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِى ٱلْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ﴿٥٧﴾
جا ههرکاتێک ڕووبهڕووی (خوانهناسان) بویتهوه له جهنگدا، ئهوه وایان لێ بکه ئهوانهی له دوایانهوهن و یارمهتیان دهدهن پهرش و بڵاو ببن، بهو هیوایهی ئهوان پهندو عیبرهت و ئامۆژگاریی وهربگرن.
وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةًۭ فَٱنۢبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَىٰ سَوَآءٍ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلْخَآئِنِينَ ﴿٥٨﴾
خۆ ئهگهر بێگومان ترسایت له دهستهیهک (که پهیمانت لهگهڵدا بهستوون) پهیمانهکه ههڵوهشێننهوهو خیانهتت لێ بکهن ئهوه تۆیش لهم کاتهدا پهیمانهکه بدهرهوه بهروویاندا بهشێوهیهکی ڕێک و ڕاست، (پێیان بڵێ که) پهیمانهکهیان نرخی نهماوه، چونکه بهڕاستی خوا کهسانی پهیمان شکێن و ناپاکی خۆش ناوێت.
وَلَا يَحْسَبَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ سَبَقُوٓا۟ ۚ إِنَّهُمْ لَا يُعْجِزُونَ ﴿٥٩﴾
با ئهوانهی که بێ بڕوا بوون وا نهزانن که له دهستمان دهرچوون، بهڕاستی ئهوانه ناتوانن دهسهوسانمان بکهن و له دهستمان دهرناچن.
وَأَعِدُّوا۟ لَهُم مَّا ٱسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍۢ وَمِن رِّبَاطِ ٱلْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ ٱللَّهُ يَعْلَمُهُمْ ۚ وَمَا تُنفِقُوا۟ مِن شَىْءٍۢ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ ﴿٦٠﴾
(خوا فهرمان دهدات بهکار بهدهستانی دهوڵهتی ئیسلام): ههرچی له تواناتاندا ههیه بۆ بههێزکردنی سوپای ئیسلام بیخهنه گهڕو ئامادهیی بکهن (هێزی ئاسمانی و دهریایی و وشکانی... هتد) و له ئامادهکردنی ههموو جۆره ئهسپ و (هۆکانی تری گواستنهوه) کهمتهرخهمی مهکهن تا دوژمنانی خواو دوژمنانی خۆتانی پێ چاوترسێن بکهن، با کهسانی تریش جگه لهم دوژمنانهی ئێستا، پێی چاوترسێن ببن که ئێسته ئێوه نازانن کێن و نایانناسن، بهڵکو ههر خوا خۆی دهیانناسێت و ههر شتێک ببهخشن له پێناوی خوادا (بۆ بههێز کردنی سوپای ئیسلام)، ئهوه بهزایه ناچێت و دهستان دهکهوێتهوهو ئێوه ستهمتان لێناکرێت.
۞ وَإِن جَنَحُوا۟ لِلسَّلْمِ فَٱجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى ٱللَّهِ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلْعَلِيمُ ﴿٦١﴾
جا ئهگهر (دوژمنان) بهلای ئاشتیدا دایانشکاند و حهزیان پێکرد تۆش (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم)، ئهی پێشهوا) ئامادهیی خۆت دهربڕه و پشت بهخوا ببهسته چونکه بهڕاستی ئهو زاته بیسهرو زانایه (له پیلان و نهخشهی دوژمنان ئاگاداره).
وَإِن يُرِيدُوٓا۟ أَن يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ ٱللَّهُ ۚ هُوَ ٱلَّذِىٓ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِۦ وَبِٱلْمُؤْمِنِينَ ﴿٦٢﴾
خۆ ئهگهر خوانهناسان (به داخوازی ڕێکهوتن و ئاشتی) ویستیان بتخهڵهتێنن، ئهوه دڵنیابه که پشتیوانیی خوا بهسه (که نهیهڵێت بکهویته ناو پیلان و نهخشهیانهوه) چونکه ههر ئهو زاته کاتی خۆی پشتیوانیی لێکردیت و سهری خستیت و ئیماندارانیشی کرده هۆیهک بۆ بهدهستهێنانی سهرکهوتن...
وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ ۚ لَوْ أَنفَقْتَ مَا فِى ٱلْأَرْضِ جَمِيعًۭا مَّآ أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّهُۥ عَزِيزٌ حَكِيمٌۭ ﴿٦٣﴾
دڵهکانیشیانی بهست بهیهکهوه، ئهگهر ههرچی دارایی زهوی ههیه، ههر ههموویت خهرج بکردایه تا دڵهکانیانت پهیوهند بکردایه به یهکهوه، ئهوه نهتدهتوانی ئهو دڵانه پهیوهست بکهیت بهیهکهوه، بهڵام خوا (بههۆی ئاینی ئیسلامهوه) خۆشی و یهکێتی و برایهتی له نێوانیاندا بهرپاکرد، چونکه بهڕاستی ئهو زاته باڵادهست و دانایه.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِىُّ حَسْبُكَ ٱللَّهُ وَمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ ﴿٦٤﴾
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): تهنها خوا بهسه بۆ خۆت و ئهوانهی شوێنت کهوتوون له ئیمانداران که پشتگیر و یاریدهدهرتان بێت.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِىُّ حَرِّضِ ٱلْمُؤْمِنِينَ عَلَى ٱلْقِتَالِ ۚ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَٰبِرُونَ يَغْلِبُوا۟ مِا۟ئَتَيْنِ ۚ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّا۟ئَةٌۭ يَغْلِبُوٓا۟ أَلْفًۭا مِّنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌۭ لَّا يَفْقَهُونَ ﴿٦٥﴾
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): هانی ئیمانداران بده لهسهر جهنگ (دژی ئهوانهی که کۆسپن له ڕێبازی گهیاندنی پهیامی خوادا) ئهگهر بیست کهسی خۆڕاگر ههبێت له ئێوه، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دووسهد کهسدا، خۆ ئهگهر سهد کهس له ئێوه ههبن، ئهوه بهسهر ههزار کهس لهوانهی که بێ باوهڕن زاڵ دهبن، چونکه بهڕاستی ئهوانه کهسانێکن که تێناگهن (چ هێزێک پشتیوانیی له ئێوه دهکات).
ٱلْـَٰٔنَ خَفَّفَ ٱللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًۭا ۚ فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّا۟ئَةٌۭ صَابِرَةٌۭ يَغْلِبُوا۟ مِا۟ئَتَيْنِ ۚ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌۭ يَغْلِبُوٓا۟ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ ٱللَّهِ ۗ وَٱللَّهُ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ ﴿٦٦﴾
(ئهی ئیمانداران): ئێسته ئیتر خوا ئهرکی لهسهر کهمکردنهوه و دهیزانی که لاوازیتان تێدایه (له ڕووی مادی و مهعنهویهوه، لهبهرئهوه): جا ئهگهر سهد کهسی خۆڕاگر ههبێت له ئێوه، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دووسهد کهسداو ئهگهر ههزار کهستان ههبێت، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دوو ههزاردا، ئهویش بهویست و یارمهتی خوا، خوایش یارو یاوهری خۆڕاگرانه.
مَا كَانَ لِنَبِىٍّ أَن يَكُونَ لَهُۥٓ أَسْرَىٰ حَتَّىٰ يُثْخِنَ فِى ٱلْأَرْضِ ۚ تُرِيدُونَ عَرَضَ ٱلدُّنْيَا وَٱللَّهُ يُرِيدُ ٱلْءَاخِرَةَ ۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌۭ ﴿٦٧﴾
بۆ هیچ پێغهمبهرێک نهبووه که دیلی ههبێت، ههتا کاتێک چاک پایهدارو جێگیر دهبێت له زهویدا، (مهگهر) کهلوپهل و شتومهکی دنیاتان دهوێت؟! لهکاتێکدا خوا (سهرفرازیی) ئهو جیهانی دهوێت و قیامهتی مهبهسته و خوا باڵادهست و دانایه (سهرکهوتن بهئیمانداران دهبهخشێت و دانایه له تاقی کردنهوهیاندا).
لَّوْلَا كِتَٰبٌۭ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَآ أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌۭ ﴿٦٨﴾
خۆ ئهگهر بڕیارێک لهلایهن خواوه پێش نهکهوتایه (که مرۆڤ ههتا پهیامی خوای پێنهگات خوا سزای نادات) لهسهر ئهو شتانهی که وهرتان گرت (له بهرامبهر ئازادکردنی دیلهکانهوه) ئهوه سزایهکی زۆر گهورهتان تووش دهبوو.
فَكُلُوا۟ مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَٰلًۭا طَيِّبًۭا ۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌۭ رَّحِيمٌۭ ﴿٦٩﴾
کهوابوو بخۆن لهو شتانهی که دهستتان کهوتووه، بهحهڵالێکی چاک و پاک، له خوا بترسن و دینداربن، چونکه بهڕاستی ئهو خوایه لێخۆشبوو میهرهبانه.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِىُّ قُل لِّمَن فِىٓ أَيْدِيكُم مِّنَ ٱلْأَسْرَىٰٓ إِن يَعْلَمِ ٱللَّهُ فِى قُلُوبِكُمْ خَيْرًۭا يُؤْتِكُمْ خَيْرًۭا مِّمَّآ أُخِذَ مِنكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَٱللَّهُ غَفُورٌۭ رَّحِيمٌۭ ﴿٧٠﴾
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): بهو دیلانه بڵێ که لهبهر دهستاندان، ئهگهر خوا خێر له دڵهکانتاندا بهدی بکات، ئهوه زۆر لهوه باشترتان پێ دهبهخشێت که لێتان وهرگیراوه، (ئهگهر باوهڕ بهێنن) لێتان خۆش دهبێت، خوایش لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَإِن يُرِيدُوا۟ خِيَانَتَكَ فَقَدْ خَانُوا۟ ٱللَّهَ مِن قَبْلُ فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ ۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿٧١﴾
خۆ ئهگهر بیانهوێت خیانهت و پیلان دژ به تۆ (ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)) بگێڕن، ئهوه بهڕاستی ئهوانه پێشتر خیانهتیان له خوا کردووه (بهوهی که شهریک و هاوهڵیان بۆ بڕیارداوه)، ئینجا خوا دهسهڵاتی لێسهندن و ئێوهی زاڵ کرد بهسهریاندا، بێگومان خوا زانایه (به پیلانیان) و دانایه (به چۆنیهتی سنوور دانان بۆیان).
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ بِأَمْوَٰلِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَوا۟ وَّنَصَرُوٓا۟ أُو۟لَٰٓئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍۢ ۚ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَلَمْ يُهَاجِرُوا۟ مَا لَكُم مِّن وَلَٰيَتِهِم مِّن شَىْءٍ حَتَّىٰ يُهَاجِرُوا۟ ۚ وَإِنِ ٱسْتَنصَرُوكُمْ فِى ٱلدِّينِ فَعَلَيْكُمُ ٱلنَّصْرُ إِلَّا عَلَىٰ قَوْمٍۭ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَٰقٌۭ ۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌۭ ﴿٧٢﴾
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کۆچیان کردووهو تێکۆشاون له پێناوی ئاینی خوادا به خۆیان و ماڵ و سامانیانهوه، ئهوانهش که پێشوازیان له کۆچبهران کردو لهماڵ و حاڵی خۆیاندا جێیان کردنهوه و پشتگیریان کردن، ئا ئهوانه ههندێکیان پشتیوانی ههندێکی تریانن، ئهوانهش که باوهڕیان هێناوهو کۆچیان نهکردووه، ئهوه بۆتان نیه پشتگیریان بکهن لههیچ شتێکدا ههتا ئهوانیش کۆچ دهکهن (بۆ بههێزکردنی دهوڵهتی ئیسلام)، خۆ ئهگهر ئهو ئیماندارانهی (که کۆچیان نهکردووه) داوای یارمهتی و پشتگیریان له ئێوه کرد بۆ سهرخستنی ئاینی ئیسلام، ئهوه پێویسته لهسهرتان بکهن، جگه لهسهر ئهو عهشرهت و لایهنهی کهله نێوان ئێوه و ئهواندا پهیمانێک ههبێت (ئهو پهیمانه مهشکێنن)، خوای گهورهش بینایه بهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍ ۚ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌۭ فِى ٱلْأَرْضِ وَفَسَادٌۭ كَبِيرٌۭ ﴿٧٣﴾
ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون، ههندێکیان پشتیوانی ههندێکی تریانن و پشتیوانی له یهکتر دهکهن، خۆ ئهگهر ئێوهی ئیماندار کۆمهک بهیهکتر نهکهن و پشتی یهکتر نهگرن ئهوه لهسهر زهویدا ناخۆشی و ناکۆکی و گوناهو تاوانی گهوره پێش دێت (ئازار و ناخۆشی بۆ ئێوهی ئیماندار پێش دێت).
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَوا۟ وَّنَصَرُوٓا۟ أُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ ٱلْمُؤْمِنُونَ حَقًّۭا ۚ لَّهُم مَّغْفِرَةٌۭ وَرِزْقٌۭ كَرِيمٌۭ ﴿٧٤﴾
ئهوانهش باوهڕیان هێناوه و کۆچیان کردوه و تێکۆشاون له پێناوی خوادا، ئهوانهش جێگهی کۆچبهرانیان کردهوه و (پێشوازیان کردن) و یارمهتیان دان، ههر ئا ئهوانه بڕواداری ڕاستهقینهن، (له بهههشتی بهریندا) بۆیان ئامادهیه لێخۆشبوون و ڕزق و ڕۆزی بهپێزو پڕ بهرهکهت و جوان و ڕازاوه.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ مِنۢ بَعْدُ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ مَعَكُمْ فَأُو۟لَٰٓئِكَ مِنكُمْ ۚ وَأُو۟لُوا۟ ٱلْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍۢ فِى كِتَٰبِ ٱللَّهِ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌۢ ﴿٧٥﴾
ئهوانهش که باوهڕیان هێناوه له دوای کۆچ کردنی یهکهم و کۆچیان کردو ههوڵ و کۆششیاندا (له پێناوی گهیاندنی بهرنامهی خوا) لهگهڵ ئێوهدا، ئا ئهوانهش له ئێوهن (پلهی ئێوهیان ههیه)، ئهوانهش که (سهرهڕای پهیوهندی ئیمانی) پهیوهندی خزمایهتیشیان ههیه، ههندێکیان شایستهترن بهههندێکی تریانهوه له بهرنامهی خوادا (واته ئهوان شایستهترن له میرات بهریدا بۆ یهکتری)، بهڕاستی خوا به ههموو شتێک زاناو ئاگایه.